In de krochten van de collectie van het Anatomisch Museum Leiden staat het hoofd van een Ghanese koning op sterk water. Een week of zes terug belde ik het LUMC, waar het museum sinds kort als organisatie is ondergebracht, voor het eerst. Persvoorlichting hield vol dat er van de collectie niets getoond wordt waarvan ze de anonimiteit niet kunnen garanderen. Over de herkomst van hun preparaten geven ze verder geen informatie. Als het aan het LUMC ligt, blijft het hoofd in nevelen verhuld.

Maar het staat er echt. Dat heb ik van een betrouwbare bron mogen horen. In het Historisch Nieuwsblad stond in 2001 een artikel van historica en Afrikadeskundige Ineke van Kessel. Aan het eind staat een kort kadertekstje over de verwerving van het hoofd voor de collectie. In het artikel is onder meer te lezen wat er op de preparaatpot staat: -Hoofd van Bonsoe, Koning van Hanta-.

Afgelopen maandag belde ik ze opnieuw. Graag zou ik iemand van het museum betrekken in de discussie die het Amsterdamse Tropenmuseum in maart ook al aanzwengelde: wat doe je met menselijke resten in museale collecties. De manier waarop nu omgegaan wordt met menselijke preparaten is heel anders dan toen het museum startte met het opbouwen van haar collectie. Hoe ga je om met verschuivende opvattingen?

Wat zou het museum doen als het achterachternichtje van koning Bonsu op de stoep zou staan en het hoofd van haar voorouder zou opeisen? “Het museum geeft nooit preparaten terug omdat alle schenkingen vrijwillig zijn gedaan,” zegt de voorlichter. “Maar dat was bij die koning bepaald niet het geval,” riposteer ik nog wat, tegelijk beseffend dat sputteren geen zin heeft:

De oude koning stierf op 27 juli 1838 door ophanging. Een legerarts sneed zijn hoofd af ‘dat in het belang van de wetenschap op sterk water werd gezet, opdat ook anderen er kennis van kunnen nemen’. Van Kessel schreef dat het Anatomisch Museum in Leiden tegenwoordig enigszins verlegen is met deze aanwinst: ‘Bezoek is niet welkom.’

In de HoeZo radiouitzending van Koninginnedag jl. vertelt Ineke van Kessel uitgebreid over de geschiedenis achter dit opmerkelijke museumstuk. In het gesprek met Pieter van der Wielen vertellen Van Kessel en Susan Legêne, hoofd museale zaken van het Tropenmuseum, nog meer verhalen over andere individuen wier botten en schedels in musea belandden. En over de vraag hoe je om moet gaan met -al dan niet anonieme- menselijke resten afkomstig uit verschillende culturen in museumcollecties.

–Koningshoofd op sterk water, HoeZo 30 april 2007
–Driehonderd jaar Nederlands-Ghanese handelsbetrekkingen – De macht van de Hollanders strekte niet verder dan het bereik van hun kanonskogels, Historisch Nieuwsblad oktober – 2001
–Physical Anthropology Reconsidered – Human Remains at the Tropenmuseum, Koninklijk instituut voor de Tropen, 3 maart 2007
-Website Anatomisch Museum Leiden

Related Images: