Veel mening maar weinig feiten spelen een rol in de kwestie rond het hoofd van Badu Bonsu. Om geïnteresseerden van wat achtergrond te voorzien verzamel ik op deze plek relevante artikelen en achtergronden.
Begin 2007 werd ik attent gemaakt op een stuk van historicus en Afrika-deskundige Ineke van Kessel in het Historisch Nieuwsblad.
Driehonderd jaar Nederlands-Ghanese handelsbetrekkingen – De macht van de Hollanders strekte niet verder dan het bereik van hun kanonskogels. In dit stuk beschrijft Van Kessel onder meer hoe het hoofd van de Afrikaanse koning Baidu Bonsu in het Anatomisch Museum Leiden terechtkwam.
Ook het Tropenmuseum zit in haar maag met menselijke resten in het depot.
Physical Anthropology Reconsidered – Human Remains at the Tropenmuseum, Koninklijk instituut voor de Tropen, 3 maart 2007.
Daarom maakte ik voor Koninginnedag 2007 met Pieter van der Wielen en Jasmijn Snoijink voor Hoe?Zo! Radio een programma over het hoofd van Baidu Bonsu. Het Anatomisch museum werd uitgenodigd commentaar te geven maar wilde dat niet. (Zie post 1 mei 2007, ‘Sterk water‘)
Beluister het programma (mp3): ‘Koningshoofd op sterk water‘
Op 28 oktober forceerde Arthur Japin het onderwerp de media in door bij Pauw en Witteman te pleiten voor teruggave van het hoofd. Enkele dagen daarvoor, tijdens het staatsbanket dat koningin Beatrix voor de Ghanese president John Kufuor organiseerde, informeerde Japin beide staatshoofden over dit merkwaardige museumobject. Bekijk het fragment
Een reactie van Bonsu-deskundge Ineke van Kessel op deze gang van zaken is te horen in de uitzending van Hoe?Zo! Radio op 29 oktober 2008. ‘Erg opgeklopt. Als dit niet was opgerakeld had niemand het hoofd gemist. Ben zelf in de regio geweest waar Bonsoe de scepter zwaaide. Toen ik daar de inwoners vroeg wat ze er van vonden dat het hoofd zich in Leiden bevindt, keken ze me blanco aan: Hoofd? Welk hoofd? Bonsu kennen ze nauwelijks. Als het hoofd zich niet in Leiden had bevonden, was Bonsu misschien allang vergeten.’ Beluister dit interview met Van Kessel.
Naar aanleiding van de politieke correctheid van de reacties en het gebrek aan kennis van de achtergronden, schreven Alette Vonk en Gerda Bosman het stuk voor Forum in de Volkskrant ‘Pas op met Koningskop op sterk water‘.
Ook Jan Blokker heeft er een mening over: ‘De kerstboodschap van mevrouw Ploumen‘(23-12-2008)
Ook de hoofdredactie van de NRC Next schrijft erover in haar commentaar van 30-12-2008: ‘Koning Bonsu’s hoofd.’
Mocht er iets in de media verschijnen dan zet ik dat hierbij.
Hieronder de teksten achter de externe links hierboven.
Please, Keep the Head and Let’s Move on with Our Lives!
Ghana News – Feature Article | Sat, 08 Nov 2008
By Kwame Okoampa-Ahoofe, Jr., Ph.D.
The story of a beheaded Ghanaian king of the nineteenth century soaked in formaldehyde in a medical laboratory at the University of Leiden, naturally, set my teeth on edge (see “Ghana Wants Dutch to Return Chief’s Head” Ghanaweb.com 10/30/08). The story also filled me with deep anger, until I read further down that the decapitated king, by the name of Nana Badu Bonsu II, had been killed by a Dutch general, because Nana Badu Bonsu had committed the quite unpardonable crime of executing two Dutch emissaries, whose heads the Ghanaian king had hung in his palace as a trophy.
According to the Ghanaweb.com report, the preserved head of Nana Badu Bonsu, of Akan-Asante descent, had been discovered by a prominent Dutch writer by the name of Arthur Japin during the course of a research project the writer undertook for the composition of a historical novel. Nana Badu Bonsu’s head, we are told, ended up in the Leiden University Medical Laboratoty at the express request of a craniologist who, it seems, wanted to prove whether the indigenous African was, indeed, of equal humanity with the Western European during the 1830s. It had probably been kept by Maj.-Gen. Jan Verveer, the butcher of Nana Badu Bonsu, in Amsterdam prior to its transfer to Leiden.
What is disturbing about this story is not the reported demand by the Kufuor government that the head of Nana Badu Bonsu be returned to the dead king’s homeland for burial, but the apparently naïve acceptance of the Dutch version of the manner in which the king met his demise at the hands of Maj.-Gen. Jan Verveer, who had absolutely no business venturing into the Asante heartland on the patently ungodly mission of catching potential slaves and soldiers for recruitment into Dutch colonial service in present-day India and its environs.
In other words, while his alleged murder of the two Dutch messengers may not be, in any way, excusable, nonetheless, what the Ghanaian government ought to be demanding to know is precisely what provoked Nana Badu Bonsu into causing the slaying of the two Dutch emissaries who, by the way, may not have been mere official messengers at all but, in all likelihood, spies dispatched by the Dutch trading company in Accra to case up the region in order to facilitate the launching of a bloody onslaught for purposes of both enslaving Nana Badu Bonsu and his subjects. If the preceding observation has any iota of veracity, or plausibility, then what the Government of Ghana ought to be discussing with its Dutch counterpart is reasonable compensation for the humiliation, pain and suffering brought to bear on Nana Badu Bonsu and his people and the Ghanaian nation at large.
Short of any of the foregoing considerations, merely demanding the decapitated head of the late Asante monarch is bound to rake otherwise long-forgotten and callused wounds of a proud people who have come to accept our collective destiny in the postcolonial dispensation. And while we may, indeed, irk at the continuous preservation of the head of one of our apparently brave and courageous ancestral protectors in the specimen-display case of a Dutch academy, nevertheless, our utmost priority ought not to revolve around the mytho-religious doctrine of whether our failure to inter the “formaldehyded” head of Nana Badu Bonsu would cause the spirit of the late king to be hunted in the afterlife or not. For, after all, by what means do we ascertain the fact of whether the king’s “formaldehyded” head is apt to be acceptable to the reigning forces of the afterlife?
In sum, it appears that Dutch scientists and pseudo-scientists found the proverbially handsome head of one Asante king and could not resist the glorious temptation of having it for a keepsake. This is, in no way, to pooh-pooh the quite noble gesture of having the severed head of Nana Badu Bonsu returned home for a fitting and proper burial. I simply do not fancy the quaint and irredeemably primitive idea of conducting a lavish funeral, perhaps even a state funeral and burial, over the culturally contaminated and “formaldehyded” noggins of a monarch who has been dead for at least 170 years, and thus already a firmly established denizen of the afterlife and his ancestral home. If, on the other hand, the Royal Dutch Government is willing to pay for the belated funeral of Nana Badu Bonsu – Mr. Arthur Japin and his Dutch kin must, by now, be fully in the know about our proverbial soft spot for funerals, even the funerals of relatives dead for two centuries – then, by all means, let us celebrate the apparently courageous and glorious life of Nana Badu Bonsu.
I have absolutely no doubt about the ability, and even the willingness of the putatively kindly-hearted Dutch people and their government in paying for the lavish state burial of Nana Badu Bonsu’s head. After all, was it not the Dutch government, through its embassy in Accra, that single-handedly undertook the launching of our salutary and auspicious School-Feeding program? Indeed, it was the latter reason that almost immediately prompted me to snuff out the initial fury with which I reacted to the Badu Bonsu story. I first heard the story several years ago but promptly decided to let bygones be bygones; more so, in view of the many laudable services rendered the Ghanaian people by the Dutch people and their government. It is also the latter reason that made me harbor mixed feelings towards the Afrikaner tribes of South Africa for quite awhile.
Indeed, the Badu Bonsu story also ought to direct the attention of Ghanaian historians and scholars towards the Indian subcontinent and its neighboring states, in the wake of our being informed about the fact of Dutch traders in pre-colonial and colonial Ghana having recruited potential soldiers and slaves for action and service in the East Indies.
Some 14 years ago, I met a Pakistani woman by the name of Dr. Robina Bhatti, who lived and taught college in the California area. A political scientist, Dr. Bhatti drew attention to the existence of sizeable colonies of continental African indigenes on the Indian subcontinent, and its contiguous regions, who eagerly desired to forge cultural and familial links with those of us still firmly rooted at home. It was during one of those periodic Pan-Africanist confabulations at Pennsylvania State University at College Park. To my surprise, however, Dr. Bhatti’s call was greeted with general insouciance and outright apathy.
*Kwame Okoampa-Ahoofe, Jr., Ph.D., is Associate Professor of English, Journalism and Creative Writing at Nassau Community College of the State University of New York, Garden City. He is the author of 18 books, including “Dr. J. B. Danquah: Architect of Modern Ghana” (iUniverse.com, 2005) and “Ghanaian Politics Today” (Atumpan Publications/lulu.com, 2008). E-mail: okoampaahoofe@aol.com.
Hoofdredactioneel commentaar NRC Next 30 december 2008
In het depot van het Anatomisch Museum van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) dobbert sinds 1838 in een glazen pot een mensenhoofd.
Het is van Badu Bonsu II, de negentiende-eeuwse vorst van een Afrikaans land dat nu Ghana heet. De huidige Ghanese president wist van niks. Maar toen het hem werd ingefluisterd door een Nederlander die toevallig weet had van dat hoofd, droeg hij zijn ambassadeur op om teruggave te eisen. Want, zo klonk het vroom, het lichaam van Badu Bonsu komt zonder hoofd niet tot rust en zoiets levert diens stam een stigma op. Lees verder Volledige tekst is op internet niet meer te vinden.
Column van Jan Blokker NRC Next – 23 december 2008
Moet Leiden het hoofd van negentiende-eeuwse Ghanese koning Badu Bonsu II teruggeven aan Ghana? Het staat nu nog op sterk water in het Anatomisch Museum van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), en weliswaar weet niemand hoe het daar terecht is gekomen, maar zeker schijnt te zijn dat de koning in 1838 door z’n eigen volk is afgezet, en vervolgens uitgeleverd aan Nederlanders (altijd bereid om een klusje op te knappen) die er korte metten mee maakten: kop d’r af. Dan is Leiden niet ver meer.
Maar waarom zou minister Verhagen (CDA) honderdzeventig jaar na dato ineens ‘een ondersteunende rol’ moeten gaan spelen ‘bij de behandeling van het Ghanese verzoek’?
Misschien zouden er vervolgens nog allerlei volkenrechtelijke haken en ogen aan blijken te zitten maar ik zou om te beginnen met m’n gezonde Hollandse boerenverstand redeneren: Wie hebben die man nou onthoofd? Dus van wie is die kop?
De CDA-Tweede Kamerleden Ormel en Haverkamp vroegen evenwel aan hun minister Verhagen of die ‘een ondersteunende rol’ wilde gaan spelen bij de behandeling van een Ghanees verzoek om dat hoofd uit het water te halen en naar Accra te transporteren, waar het zonder enige twijfel nog dezelfde avond uit elkaar zal vallen.
Wat dreef Ormel en Haverkamp? Dat blijkt het Ghanese verhaal dat de overledene geen rust in het Afrikaanse hiernamaals kan vinden zolang z’n kop d’r niet op zit, dus dat hij het hoofd nodig heeft om eindelijk tot zichzelf te komen.
Sinds 1838 heb ik nog nooit één Ghanees horen klagen dat Badu Bonsu II incompleet was. Maar de uitgekookte Derde Wereld speelt tegenover het schuldbewuste Westen weer eens het zielige slachtoffer, en Verhagen schiet in de oude cultuurrelativistische kramp ‘Ik heb begrip voor het Ghanese verzoek’, antwoordde hij zijn partijgenoten, ‘en heb het verzoek om het hoofd van de koning, doorgeleid naar het LUMC’.
Dus niet een sms’je naar Ghana om namens de christen-humanistische, door de Verlichting gelouterde blanke beschaving te vragen waar hun verstand is gebleven, maar begrip, en net doen alsof we in ’s Gravenhage óók geloven dat Badu Bonsu tussen z’n mededoden voor gek loopt omdat hij die kop mist. Hoe vaak moeten Paul Scheffer, Pim Fortuyn en Geert Wilders nog waarschuwen dat het multicultureel nooit wat kan worden als we de dingen niet durven benoemen?
En is het niet te dol voor woorden dat mevrouw Ploumen van de Partij van de Arbeid eindelijk bij zinnen is gekomen en toegeeft dat de tolerantie het integratiedossier geen millimeter vooruithelpt – terwijl tegelijkertijd de christen-democraten het animisme van donker Afrika omhelzen?
Dat doen ze hoop ik toch niet omdat het Contactorgaan Moslims en Overheid ineens het initiatief heeft genomen om samen met de Raad van Kerken en het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom, een dialoog op te zetten? ‘Waardigheid, vrijheid, rechtvaardigheid, respect en solidariteit’, heet het in de mohammedaanse verklaring, ‘zijn door religie en levensbeschouwing gestuurde grondwaarden’.
Wat verbeelden die lui zich wel? Dat ze de kersttoespraak van Trix moeten overtreffen? Of dat ze ons met een paar van die grote woorden kunnen verleiden om academisch zeldzame en onbetaalbare negerhoofden gratis terug te sturen?
Begrijp me goed. Ik zal altijd een pleitbezorger blijven voor wat in de jaren zeventig internationale solidariteit heette. Als kleuter al spaarde ik het zilverpapier van m’n chocoladereep, en gooide het in de speelgoedmolen van de bewaarschool om het Lambarene van Albert Schweitzer draaiende te houden. Maar mevrouw Ploumen heeft gelijk. Het is heel leuk om goeie maatjes met landen als Ghana te blijven, maar belangrijker is de kerstgedachte die zij als voorzitster van de Partij van de Arbeid uitzond: eigen vrede eerst.
Geef een reactie